Wprowadzenie
Wdrażając i rozbudowując system ERP w firmie każdy stanie kiedyś przed potrzebą obsłużenia pewnego procesu lub zadania nie obsługiwanego w standardzie programu. Można ten proces obsłużyć w sposób manualny (na przykład posiłkować się arkuszami kalkulacyjnymi Excel do przechowywania i przeliczania pewnych nietypowych danych) lub stworzyć dedykowany program realizujący ten proces. Taki program stanowić będzie integralną część systemu i nazywa się go dodatkiem. W tym artykule przedstawię jakie rodzaje dodatków występują w programie i czy warto je tworzyć.
Definicja dodatku w ERP XL
Trudno jest jednoznacznie określić czym jest dodatek w ERP XL. W uproszczeniu jest to jakiś kod stworzony przez wdrożeniowca lub programistę, który umożliwia lub ułatwia realizację pewnych czynności lub uzyskanie pewnego efektu i staje się w programie bytem niestandardowym. Na etapie wdrożenia każda firma dostarcza pewną liczbę niestandardowych kodów, które można by określić mianem dodatków. Są to na przykład schematy do księgowania dokumentów czy funkcje wyliczające wartości pozycji na zestawieniach finansowych, bez których wdrożenie modułu księgowego nie miałoby sensu. Są to również dodatkowe filtry, które ułatwiają odnajdywanie pozycji na listach. Tego rodzaju kody nie są jednak zwykle postrzegane jako dodatki, a raczej jako element konfiguracji programu. Są to również niestandardowe wydruki dokumentów, które mimo że nie ingerują w strukturę danych to mogą już być traktowane jako niestandardowe rozszerzenie, czyli dodatek. Mogą być też tworzone tzw. triggery, czyli programy na poziomie bazy danych realizujące niestandardowe zachowanie programu, które w pełni zasługują na miano dodatku. Dodatkiem z prawdziwego zdarzenia jest dodatkowy przycisk w programie utworzony za pomocą tzw. Hydry lub aplikacja wymieniająca dane ze sklepem internetowym SoteShop.
Kategorie dodatków
Pozwolę sobie na subiektywne skategoryzowanie dodatków według trzech najważniejszych cech, które mają wpływ na ich powstawanie i utrzymanie:
- Istotność czyli wpływ dodatku na działanie całego systemu. Można to odnieść do definicji metody wdrożeniowej MoSCoW, której nazwa pochodzi od skrótów pierwszych liter istotności funkcjonalności w firmie: Must (musi być), Should (powinien być), Could (może być) i Wont (nie będzie – to akurat tyczy się samego wdrożenia). W przypadku dodatków sparafrazowałbym ją do trzech kategorii wg definicji MDF: Musi być, Da się przez chwilę bez niego żyć i Fajnie żeby kiedyś był. Określenie tego jest istotne zwłaszcza w sytuacji podnoszenia wersji programu, gdy nie ma pełnej gwarancji na działanie dodatków w nowych strukturach.
- Otwartość czyli dostępność do kodu dodatku mająca wpływ na to, kto może utrzymywać i rozwijać dodatek. Niektóre dodatki tworzone są w środowisku powszechnie dostępnym dla każdego użytkownika, inne tylko dla administratora programu, a jeszcze inne wyłącznie dla firmy wdrażającej dodatek. Do tych całkowicie otwartych należą m.in. schematy księgowań, filtry, wydruki dokumentów, raporty typu wykres. Za częściowo otwarte uznałbym dodatki, do których dostęp posiada każdy administrator programu, w tym: triggery, procedury i funkcje SQL. Dodatki zamknięte to aplikacje skompilowane, czyli programy exe lub biblioteki dll, do których dostęp jest mocno ograniczony, a modyfikacji na nich może dokonać wyłącznie osoba posiadająca tzw. kody źródłowe. Większość dodatków dostępnych na tej stronie ma kod otwarty i jawny.
- Złożoność czyli poziom skomplikowania dodatku. Podobnie jak Otwartość tak i Złożoność ma wpływ na to, kto może utrzymywać i rozwijać taki dodatek, jak również na koszt utrzymania tego dodatku (im bardziej jest on złożony tym większa szansa na konieczność jego dostosowania do zmian w nowej wersji programu i tym trudniej jest go dostosować).
Dlaczego program nie ma wszystkiego
Na prezentacji przedsprzedażowej mówiono Wam, że ERP XL może wszystko. Nasuwa się zatem pytanie – po co jeszcze tworzyć dodatki?
Program faktycznie posiada duże możliwości. Jest jednak produktem masowym i musi mieścić się w pewnym standardzie funkcjonalności powszechnych i uniwersalnych. Tymczasem niemal każde większe przedsiębiorstwo ma swoje niszowe procesy i potrzeby. Spełnienie ich wszystkich zapewne byłoby możliwe jednak znacząco skomplikowałoby obsługę programu i zwiększyło koszty jego zakupu i utrzymania. Jeśli tylko niewielka grupa firm korzysta z pewnej funkcjonalności to bezpodstawnym jest udostępniać ją wszystkim firmom korzystającym z programu. Zachowanie odpowiedniego balansu pomiędzy potrzebami, a funkcjonalnością programu sprawia, że program jest atrakcyjny dla większości przedsiębiorstw ze względu na obszerną ale nie przeładowaną funkcjonalność. Osobiście uważam, że tych funkcjonalności w ERP XL mogłoby być nawet nieco mniej.
Aby jednak dać klientowi możliwość obsłużenia niestandardowych procesów i potrzeb producent umieścił w programie szereg furtek do tworzenia dodatków, które te potrzeby będą realizować. Teoretycznie więc program może wszystko. W praktyce ograniczeniem jest tylko wyobraźnia i budżet.
Rodzaje dodatków w programie
Jak już wspomniałem celem dodatków jest rozbudowa funkcjonalności programu. Wymienię kilka rodzajów takich dodatków na przykładach realizujących pewne cele.
- Filtr na liście w programie. Listy wyświetlają pewną grupę obiektów tego samego typu, na przykład lista faktur. Przy dużej liczbie pozycji na liście odnalezienie pewnej pozycji może być czasochłonne, zwłaszcza że nie wszystkie informacje są dostępne na listach. Filtr może więc zawężać listę do określonych kryteriów, na przykład do wszystkich faktur nierozliczonych lub do faktur realizujących zamówienie klienta o wskazanym numerze. Filtr może być sparametryzowany, czyli pytać użytkownika o wprowadzenie pewnych danych, jak w poniższym przykładzie:
- Wydruk graficzny w programie. Wydruki niestandardowe stosuje się do personalizowania wyglądu wydruków dokumentów klienta. Najprostszą metodą ich tworzenia jest modyfikowanie wydruków standardowych. Na niestandardowym wydruku może się drukować logotyp klienta, specyfikacja jednostek logistycznych, informacje o udzielonych rabatach, specyfikacja komponentów, z jakich składa się sprzedawany zestaw itp. Poniżej przykład wydruku dostosowany do wymagań odbiorcy Kaufland:
- Raport analityczny typu „wykres”. Pierwotnie raporty te zostały zaprojektowane do prezentacji danych w formie wykresów ale obecnie stosuje się je głównie do analitycznej prezentacji danych w formie prostej tabeli. Niewątpliwą korzyścią jest łatwość ich implementacji (proste raporty tworzy się stosunkowo szybko) i możliwość eksportu do Excela w celu dalszej obróbki. Raporty mogą być sparametryzowane pozwalając użytkownikowi na zawężanie danych. Przykładem takiego raportu jest Zestawienie transakcji za okres :
- Funkcjonalność pod raportem typu „wykres”. Jest to daleko idąca forma raportu, która nie służy analizowaniu danych, a raczej ich wprowadzaniu i modyfikacji. Mimo, że raporty typu wykres zostały zaprojektowane do zupełnie innych celów to jednak doskonale nadają się jako edytory danych, do których nie ma dostępu z poziomu programu. Przykładem takiej funkcjonalności może być Seryjne dodawanie atrybutów na dokumentach handlowych:
Zobacz funkcjonalności raportów typu wykres opublikowane na światXL.
- JOB SQL. Jest to pewien program, najczęściej w formie SQL, uruchamiany cyklicznie o określonych porach, którego zadaniem jest wykonywanie automatycznych czynności na bazie danych. Przykładem może być automat do ustawiania normatywów towarów (zalecanych minimalnych stanów towarów) na podstawie dynamiki sprzedaży z historycznego okresu. Poniżej przykład prostego JOB, którego zadaniem jest cykliczne odtworzenie kopii bazy z bazy operacyjnej:
Zobacz JOB-y SQL opublikowane na światXL.
- Wydruk tekstowy w programie. Podobnie jak wydruk graficzny też służy do drukowania dokumentów jednak jest dedykowany na drukarki igłowe. W ramach dostosowania go do potrzeb firmy pozwala na zmianę układu wydruku, na przykład przez dodanie na nim salda opakowań zwrotnych. Te wydruki mogą też posłużyć jako narzędzie do eksportowania danych w formacie tekstowym, gdy następuje potrzeba wysłania danych z programu do jakiegoś dostawcy bądź odbiorcy (na przykład eksport faktur sprzedaży do programu PCMarket). Poniżej przykładowa faktura sprzedaży w formacie tekstowym:
Zobacz wydruki tekstowe opublikowane na światXL.
- Dodatek dużej hydry. Jest to dedykowana aplikacja stanowiąca integralną część programu w formie dodatkowych przycisków, pól, list lub formularzy mogąca zastępować kontrolki standardowe lub w formie programów zastępujących standardowe działanie kontrolek programu. Tworzenie takich dodatków wymaga specjalistycznej wiedzy i narzędzi. Do zaimplementowania dodatków w programie potrzebne jest posiadanie licencji o nazwie Interfejs programistyczny. Prostym przykładem takiego dodatku jest pole wyświetlające dostępną ilość wskazanego towaru na formatce zamówienia sprzedaży. Poniżej przykład dodatku wyświetlającego dodatkowe pola na zamówieniu sprzedaży prezentujące ilość towaru dostępną i brakującą dla zaznaczonej pozycji:
Zobacz aplikacje dużej hydry opublikowane na światXL.
- Dodatek małej hydry. Tego rodzaju dodatki pozwalają w szczególności ukrywać niepożądane elementy programu upraszczając interfejs i ograniczając dostęp do pewnych narzędzi i funkcji określonym grupom użytkowników. Funkcjonalność dostępna jest w standardzie programu, nie wymaga dodatkowej licencji ani specjalistycznej wiedzy do jej zastosowania. Mimo licznych korzyści to istnieją też wady tego rozwiązania: dość długi proces jego wdrożenia oraz to, że raz wprowadzone ustawienia nie dają gwarancji, że będą w stu procentach działać po podniesieniu wersji programu. Poniżej przykład prostego dodatku małej hydry powodujący dezaktywację pola Akronim na karcie pracownika:
- Gotowe dodatki firm zewnętrznych, w szczególności aplikacje okienkowe. Są to pełnowartościowe aplikacje stworzone przez Partnerów Comarch funkcjonujące jako integralna część programu lub jako oddzielny moduł ale zawsze zintegrowane z programem. Służą do zagospodarowania pewnego większego obszaru, zwykle nie obsługiwanego w standardzie lub oferującego alternatywne podejście do jego obsługi. Sprawnie komunikują się z programem dzięki dostarczonym przez producenta funkcjom API. Oznacza to, że zakładane przez nie obiekty w programie (dokumenty, kartoteki, itp.) są tworzone w dokładnie taki sam sposób jakby robił to sam program. Przykładem może być nasz (firmy Prospeo) moduł Kontroli Jakości lub moduł MESPoint do zbierania danych produkcyjnych z hali. Poniżej przykład jednego z ekranów aplikacji MESPoint:
Zobacz aplikacje okienkowe opublikowane na światXL.
- Dodatek Excel. Program Microsoft Excel jest świetnym, prostym narzędziem uzupełniającym każdy system ERP. Umożliwia zarówno bezpośredni dostęp do danych jak i wprowadzanie danych. W zakresie dostępu do danych istnieje możliwość podłączenia się do uporządkowanych matryc danych z bazy programu (na przykład do zapytań w formie widoków SQL) i tworzenia samodzielnych zestawień analitycznych w formie tabel przestawnych na podobnej zasadzie jak ma to miejsce w module Comarch Business Intelligence. Jednym z bardziej zaawansowanych dodatków Excel, jaki udało mi się kiedyś stworzyć dla klienta, była funkcjonalność importująca dane dostawców zewnętrznych (w tym przypadku: Orlen, BP i T-Mobile) do postaci opisów analitycznych na dokumentach kosztowych, co znacząco skróciło czas uzupełniania miejsc i rodzajów kosztów na fakturach. Komunikacja Excela z programem ERP XL możliwa jest dzięki funkcjom API wywoływanymi z kodu VBA. Przykładem takiego dodatku dostępnego na naszej stronie jest Tworzenie dekretu księgowego z Excela:
Zobacz dodatki oparte o arkusz Excel opublikowane na światXL.
- Aplikacje działające w tle. To programy tworzone w różnych technologiach (jako programy uruchamialne exe lub skrypty), których zadaniem jest wykonywanie pewnych czynności automatycznie bez ingerencji użytkownika. Uruchamiane są zwykle na serwerze jako procesy. Ich najczęstsze wykorzystanie sprowadza się do integracji programu ERP XL z programami zewnętrznymi. Przykładem takiej aplikacji naszego autorstwa jest narzędzie integrujące sklep internetowy SOTESHOP z ERP XL, gdzie zamówienia wprowadzane przez klientów w sklepie są na bieżąco przenoszone do zamówień w programie ERP XL, a zmiana statusu zamówienia przekazuje stosowną informację do sklepu internetowego. Takie aplikacje powstają często przy współpracy dwóch firm, gdzie jedna odpowiada za komunikację w ERP XL, a druga za komunikację w programie zewnętrznym.
Wpływ dodatków na stabilność pracy ERP XL
W przypadku dodatków niestandardowych może występować ryzyko popsucia danych programu lub spowolnienia jego działania. Ryzyko jest zwłaszcza duże w przypadku dodatków, które bezpośrednio ingerują w struktury danych (modyfikują te dane) z wykorzystaniem poleceń SQL. Ryzyko popsucia danych praktycznie nie występuje w przypadku dodatków korzystających z funkcji API (czyli narzędzi programistycznych dostarczonych przez producenta i tworzących w programie obiekty zgodnie z architekturą programu), niezależnie od tego jak starej wersji API używają (choć stare wersje API mogą nie chcieć współpracować z nowszymi wersjami ERP XL). Ryzyko uszkodzenia danych w ogóle nie występuje w przypadku dodatków odczytujących dane (wydruki, raporty, filtry, itp.) ale może wiązać się ze spowolnieniem działania programu.
Problem stanowią zwykle zmiany wersji programu ERP XL, czyli tzw. upgrade. Po podniesieniu wersji istnieje ryzyko, że pewne dodatki po prostu przestaną działać. Co prawda producent udostępnia listę zmian technicznych w wypuszczanej wersji, tym niemniej trudno jest czasem przewidzieć jak zachowywać się będą dodatki w nowych strukturach. Dlatego w naszej firmie stosujemy metodę testowania dodatków na nowych wersjach przed podniesieniem tej wersji w środowisku produkcyjnym klienta (choć nie w każdym przypadku jest to możliwe). Kluczem do tego jest prowadzenie i aktualizowanie listy wdrożonych u klienta dodatków ze wskazaniem ich istotności. Jeśli taka lista nie była prowadzona to zawsze można ja stworzyć posiłkując się artykułem Inwentaryzacja dodatków.
Bezpieczeństwo działania dodatków idzie w parze z ich jakością. Doświadczeni programiści dodatki najpierw projektują, potem tworzą, a następnie testują, wdrażają i dokumentują. Korzystają przy tym z wiedzy i doświadczenia swojego i zespołu, które pozwala im na przewidywanie pewnych zachowań, eliminowanie potencjalnych błędów i optymalizację szybkości ich działania. Stworzenie tego samego dodatku osobie niedoświadczonej może zająć 2 godziny, a doświadczonej paradoksalnie 12 godzin. Zazwyczaj więc marka firmy i jej doświadczenie idą w parze z jakością i bezpieczeństwem dodatków ale to przekłada się również na cenę, jaką trzeba za dodatek zapłacić.
Wpływ dodatków na upgrade
Słowo Upgrade ma dwa znaczenia – stałą roczną opłatę dla Comarch za prawo do korzystania z najnowszych wersji programu (zobacz Upgrade Comarch ERP XL) i usługę polegającą na podniesieniu wersji programu. Istnienie w programie niestandardowych dodatków ma tylko wpływ na usługę podniesienia wersji. Jest to aspekt istotny, ponieważ podniesienie wersji programu odbywa się średnio 2-3 razy w roku, w zależności od częstotliwości zmian prawnych.
Podniesienie wersji programu wiąże się ze zmianą niektórych struktur w bazie danych i zmianą interfejsów funkcji API. Niekiedy może się też wiązać ze zmianą dostępów do bazy (jak miało to miejsce w przypadku XL-a w wersji 2018). Koniecznym jest więc przetestowanie działania najważniejszych dodatków w środowisku testowym klienta i ewentualne dostosowanie ich do zmian w wersji. Testy takie przeprowadza firma wykonująca usługę upgrade.
W testy dodatków powinien również zaangażować się sam klient. Konsultant nigdy nie sprawdzi działania dodatku w takim zakresie, jak zrobi to osoba na co dzień korzystająca z niego. Dlatego podniesienie wersji wiąże się też inwestycją czasu klienta, tym większą im więcej tych najistotniejszych dodatków jest w programie.
Podczas procesu konwersji bazy do wyższej wersji problem mogą stanowić niestandardowe triggery. Zaleca się ich wyłączenie na czas konwersji bazy, co jest stosunkowo łatwe jeśli prowadzi się na bieżąco dokumentację dodatków. Opisałem to zagadnienie w artykule Wyłączenie triggerów niestandardowych.
Mimo przeprowadzanych testów istnieje wciąż ryzyko, że nieprawidłowe zachowanie dodatku ujawni się dopiero po pewnym czasie pracy na programie. Niestety, odwrotu już nie ma – powrót do wersji wcześniejszej po całym dniu pracy zwykle nie jest już możliwy. Dlatego warto jest zarezerwować sobie czas programisty na asystę w okresie kilku pierwszych dni pracy klienta w celu szybkiej jego interwencji.
Dodatki wpływają więc na cenę za usługę upgrade. Im więcej jest dodatków tym wyższa będzie cena za upgrade. Większa cena wiąże się z koniecznością ich przetestowania, ewentualnego dostosowania i świadczenia asysty programistycznej. Oczywiście usługę tę da się wykonać „po kosztach”, czyli bez zastosowania wspomnianej procedury. Ostatecznie to klient decyduje o poziomie jakości, na jakim chciałby być obsługiwany, musząc jednak mieć przy tym świadomość ryzyka, jakie pociągają za sobą takie oszczędności.
Drogi Kliencie – wymagaj od swego usługodawcy dostarczenia usługi na odpowiednio wysokim poziomie i licz się z dodatkowymi kosztami za to.
Konsultancie - przedstaw klientowi uczciwą ofertę na podniesienie wersji z uwzględnieniem dodatków i uświadom go o konsekwencjach, jakie niesie za sobą ich pominięcie.
Czy warto korzystać z dodatków
Oczywiście tak. Zwłaszcza tych lekkich i niekrytycznych, które nie ingerują w bazę danych i nie niosą za sobą sparaliżowania pracy firmy w przypadku zaprzestania ich działania (taki charakter ma większość dodatków umieszczona na tej stronie (link: https://swiatxl.pl/rodzaj/dodatki)) . Również w przypadku tych ciężkich, które umożliwiają realizację pewnych procesów w firmie lub znacząco je przyśpieszają, przy zachowaniu świadomości potrzeby ich testowania przy podniesieniu wersji. O programie ERP XL mówi się, że jest skalowalny, czyli rośnie wraz z potrzebami firmy. Ta skalowalność realizowana jest między innymi przez możliwość tworzenia dodatków, którą sam producent zaleca i rozwija.
Warto jest jednak zachować zdrowy umiar w stosowaniu dodatków. Zbyt duża ich liczba może wpływać na wolniejsze działanie programu, a nawet destabilizować jego pracę. Komplikuje też działanie systemu informatycznego zwiększając koszty jego eksploatacji.
W początkach rozwoju oprogramowania ERP dominowała tendencja dostosowywania oprogramowania do potrzeb firmy, która w skrajnym przypadku owocowała powstawaniem dedykowanych programów autorskich. Obecna tendencja opiera się raczej na dostosowywaniu firmy do funkcjonalności standardu programu, co jest kompromisem tańszym i łatwiejszym w zarządzaniu. Dlatego przed zleceniem stworzenia dodatku warto jest rozważyć, czy nie lepiej dostosować procesów w firmie do tego, co oferuje standard.
Należy zdawać sobie sprawę, że dodatki wiążą klienta z ich wykonawcą. Stosunkowo trudno jest przejąć utrzymanie i rozwój dodatków innej firmie, zwłaszcza gdy nie była do nich prowadzona dokumentacja lub gdy są to dodatki skompilowane bez kodów źródłowych. Zamawiając dodatek można otrzymać do niego kod źródłowy ale zwykle wiąże się to z dodatkową opłatą.
Dodatki oferują funkcjonalność mogącą spowodować uzyskanie przewagi nad konkurencją, nawet pracującą na tym samym programie. Oferują też przyśpieszenie pracy przez automatyzację i optymalizację. Mogą zmniejszać koszty zatrudnienia przez redukcję etatów, choć osobiście uważam, że zaoszczędzony czas pracownika może być wykorzystany do rozwoju firmy w innych obszarach. Warto jest stosować dodatki.
Najczęściej zadawane pytania klienta
Przytaczam tutaj kilka najczęściej zadawanych pytań kierowanych od klientów odnośnie dodatków.
Pytanie
Czy klient otrzymuje prawa autorskie do dodatku?
Odpowiedź
Nie. Prawa autorskie określają wyłączną własność, w tym prawo do dystrybucji. Klient nie dostaje praw autorskich, podobnie jak nie ma ich również do samego programu ERP XL. Ma jednak prawo wieczystego użytkowania i ingerowania w dodatek.
Pytanie
Czy klient uzyskuje kody źródłowe do dodatków?
Odpowiedź
Zawsze jest to kwestia indywidualna pomiędzy klientem, a wykonawcą. Wykonawca nie ma obowiązku przekazania tych kodów. Zwyczajowo może je udostępnić za dodatkową opłatą.
Pytanie
Chcę zmienić firmę obsługującą na innego partnera Comarch. Jaki będzie to mieć wpływ na działanie dodatków?
Odpowiedź
Żaden, dopóki nie zajdzie potrzeba podniesienia wersji programu lub rozbudowy dodatku. Przed podniesieniem wersji nowa firma powinna uzyskać pełen dostęp do dodatków, w tym kodów źródłowych (w przypadku aplikacji wykonywalnych exe i dodatków dużej hydry). Bez tego istnieje ryzyko, że dodatek przestanie działać bez możliwości jego naprawy. W ostateczności nowy parter może zaproponować stworzenie dodatku od nowa.
Pytanie
Czy firma może tworzyć dodatki samodzielnie?
Odpowiedź
Tak, chociaż w przypadku dodatków ingerujących w strukturę danych może to spowodować utratę gwarancji na prawidłowość pracy programu ze strony firmy obsługującej, a nawet samego producenta. Lepiej jest wcześniej sformalizować tę kwestię pomiędzy klientem, a firmą obsługującą.
Pytanie
Czy klient może uzyskać dokumentację do funkcji API?
Odpowiedź
Tak, po zawarciu specjalnej umowy z Comarch.
Pytanie
Czy mogę zlecać tworzenie dodatków firmie nie będącej moim oficjalnym opiekunem Comarch?
Odpowiedź
Tak. Warto jest jednak sformalizować tę kwestię ze swoim oficjalnym opiekunem.
Pytanie
Czy Comarch odpowiada za poprawność działania dodatków?
Odpowiedź
Nie, producent nie miesza się do takich spraw. Koszty związane z ewentualnymi błędami i nieprawidłowościami niedziałającego dodatku w związku ze zmianą wersji ERP XL leżą po stronie klienta lub partnera Comarch, w zależności od indywidualnych warunków umowy.
Pytanie
Jak zacząć tworzyć dodatki?
Odpowiedź
Do tworzenia większości dodatków w ERP XL potrzebna jest znajomość SQL, choćby w podstawowym zakresie. Pomocne będą darmowe przykłady dodatków dostępne na tej stronie. Warto jest zarejestrować się na forum 3lance i tam wymieniać wiedzę z doświadczonymi programistami. Zapraszam również do skorzystania z naszych stałych programów szkoleniowych dostępnych w Centrum Szkoleniowym PROSPEO, m.in:
- Podstawy tworzenia SQL
- Administracja Comarch ERP XL
- Raportowanie ERP XL
